Temel Analiz ve Mali Tablolar Analizi Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar

Kolay yoldan para kazanmak isteyen birçok kişinin en hızlı para kazanma yöntemi olarak akıllarına gelen ilk fikrin “borsada hisse senedi alıp satma” olduğunu söyleyebilirim. Borsadan hızlı bir şekilde para kazanmak gerçekten mümkün mü? Tabi ki HAYIR!

Bu yazıdaki amacım borsada hisse senedine yatırımı ya da mali tablolar analizi yapmayı düşünen, ilgi duyan kitleyi bilgilendirmek amacı gütmektedir. Hisse senetlerini temel ve teknik analiz şeklinde incelenebilmekte olup, bu yazımda genel bir bilgilendirme amacıyla kaleme alındığı için TEMEL ANALİZ yaparken dikkat edilmesi gereken bilanço gelir tablosu kalemleri üzerinde duracağım.

Bilanço ve gelir tablosunda yer alan hesap adları dönem net karı haricinde tamamen farklı olup, satış gelişimine bağlı olarak bilanço kalemleri de etkilenebileceği için öncelikle gelir tablosunda dikkat edilmesi gereken ele alacağım.

Analiz yaparken gelir tablosunda dikkat edilmesi gereken hususlar;

Firmanın satışlarının önceki yıllarla karşılaştırmalı olarak yatay analizine bakılmalıdır. Buradaki amaç iş hacmindeki artış ya da azalışla birlikte karlılığındaki değişiminin, satışlarının artmasında ya da azalmasında kredi kullanımları neticesinde maruz kaldığı finansman giderlerinin etkisinin nasıl olduğudur. Göz ardı edilmemesi gereken unsurlardan birisi de firmanın esas faaliyetlerinden ne kadar kar yaratabildiğidir. Ebitda/Favök ve Ebit/Fvök hakkında detaylı bilgi edinmek için önceki yazılarıma okumanızı tavsiye ederim. Bunun yanı sıra bir diğer önemli başlık ise firmanın yabancı para işlemleri neticesinde oluşan kambiyo kar/zarar dengesinin gelişimi ve kambiyoda hareketliliğe yönelik alınan tedbirlerin neler olduğudur.

Kısacası gelir tablosu analizinde;

• İş hacminin gelişimine,
• Maliyetlerin artışına ya da azalışına,
• Faaliyet karına(amortismana da dikkat edilerek),
• Finansman giderleri,
• Kambiyo dengesine dikkat edilmesi gerekmektedir.

Analiz yaparken bilançoda ya da finansal durum tablosunda dikkat edilmesi gereken hususlar;

Ticari alacak birikimi: Bir firmanın ticari alacaklarının artması, o firmanın alacaklarını tahsil etmede sorun yaşadığı anlama gelmemektedir. Satışların artış göstermesi birlikte alacaklarının yükselmesi olağan bir durumdur. Burada dikkat edilmesi gereken husus ticari alacaklarının ne kadarının senetli ne kadarının senetsiz olduğu ve alacak tahsil süresinin seyridir. Ticari alacakların önemi ve alacak tahsil süresi hesaplamaya ilişkin detay bilgiyi buradan edinebilirsiniz.

Stok birikimi: Firmanın iş hacmindeki artışla birlikte bulundurması gereken stok miktarının artış göstermesi olağandır. Burada stoklarının ne kadar sürede satışa kanalize edildiğidir. Satışlarında azalma meydana gelen bir firmanın stoklarındaki artış olması stoklarını yavaş erittiği ve stok devir hızının yavaşladığını gösterir.

Finansal borçlanma: Firmanın faaliyet gösterdiği sektör başta olmak üzere hammaddenin hangi ara cinsine endeksli olduğu, satışlarını nereye yaptığı gibi unsurlar finansal borçlanmasındaki para cinsini etkilemektedir. Hammaddenin dövize endeksli olması ve firmanın ihracat gelirlerinin bulunması ve döviz kredilerinin TL kredilere kıyasla daha uygun faizli olmasına sebebiyle firmalar döviz cinsi kredi kullanabilmektedir. Döviz kurundaki artış yönünde hareketliliğin firmanın finansal borçlanmasındaki maliyetlerini artıracak realize olduğu kadar dönem karına olumsuz etki yaratacaktır.  Firmanın finansal borçlanmasında kredilerin TL ya da döviz cinsinden olup olmadığına, kısa-orta-uzun vadesine dikkat edilmelidir. Döviz kredisi olup da döviz geliri olmayan firmaların bilanço büyüklüğü kurdaki hareketliliğe göre değişecektir. Döviz kredisi ve kur riskine ilişkin detay bilgi edinmek için bu yazıma göz atabilirsiniz.

Net işletme sermayesi: Genel itibarıyla net işletme sermayesi dönen varlıklar’dan kısa vadeli yabancı kaynakların çıkartılmasıyla bulunur. Daha açık bir ifadeyle, bir firmanın 1 yıldan kısa sürede elde edeceği varlıklarla, 1 yıldan kısa sürede ödeyeceği borçlarının karşılaştırılmasıdır. Firmalarda net işletme sermayesinin pozitif olması beklenir. Fakat dikkat edilmesi gereken bir diğer husus olarak şunu ilave etmekte fayda var: net işletme sermayesinin pozitif olması olumlu bir durum iken varlıkların ne kadar sürede nakde döneceği, borçlarının ne kadar sürede ödeneceği çok önemlidir. Çünkü bir firmanın 90 gün sonra 1 Milyon TL alacak tahsilatı yapabilir, aynı zamanda 60 gün içerisinde 500 Bin TL kredi ödemesi olabilir. Bu firmanın net işletme sermayesi pozitif(1 Milyon TL-500 Bin TL) olsa da vade uyumsuzluğu temerrüt riski yaratmaktadır. Burada firma ilave yabancı kaynağa ihtiyaç duyar. Kısacası alacak ve borç yaşlandırması firmalar için önemli bir unsur olmakla birlikte net işletme sermayesine ilişkin detay bilgiyi buradan edinebilirsiniz.

Devamlı sermaye: Devamlı sermaye uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynakların toplamını ifade eder. Burada önemli bir husus genel itibarıyla imalat yapan firmalarda duran varlık yatırımları önem taşımaktadır. Firma duran varlık yatırımı yaparken yabancı kaynak kullanıyorsa bu yabancı kaynağın finansman süresi önem taşımaktadır. Bu sebeple firmanın devamlı sermayesi duran varlıklarıyla kıyaslanır. Firmanın devamlı sermayesinin duran varlıklarının ne kadarını karşıladığı önemli olup, devamlı sermayenin duran varlıklardan büyük olması istenir. Çünkü yapılan duran varlık yatırımlarının getirilerinin kısa sürede olmayacağı düşünülürse, yatırımın kısa vadeli yabancı kaynaklarla yapılması işletme sermayesini artıracağı gibi firmanın yanlış yatırım planı neticesinde temerrüde düşmesine sebep olabilir.

Finansal Kaldıraç: Kısacası toplam borcun toplam varlıklara bölünmesiyle bulunur. Buradaki önemli husus firmanın aktiflerinin ne kadarını yabancı kaynaklarla ne kadarını öz kaynakları ile finanse ettiğidir. Firmanın kredi kullanımlarındaki yüksek artışla birlikte finansal kaldıraç oranı artacak, böylece aktiflerindeki öz kaynak finansmanı azalacaktır.

Genel itibarıyla firmanın bilanço kalemleri incelenirken dikkat edilebilecek hususları bu şekilde özetleyebiliriz. Bu bilgilerin yanı sıra firmanın döviz varlık ve yükümlülükleri ayrı bir önem taşımaktadır. Çünkü döviz kurundaki artış ya da azalışla birlikte bilanço kalemlerinde de önemli hareketlilikler olacaktır. Bu sebeple firmanın yabancı para pozisyonu dikkatle incelenip, paritede oluşabilecek hareketlilikler dikkate alınarak analiz edilmelidir.

Mali tablolar analizi ve temel analiz yaparken küresel ve yerel ekonominin gidişatı ile faaliyet gösterilen sektörün yanı sıra bağlantılı olan sektörlerin genel durumu göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Firmanın iş hacminin azalması nasıl ki o firmanın piyasadaki gücünü kaybettiği anlamına gelmiyorsa, iş hacminin artması piyasadaki gücünü artırdığı anlamına gelmez.

Temel analiz yaparken ekonomik ve sektör analizi olmazsa olmaz unsurlardır.